Mondelinge vraag over snus

Lotte Peeters (N-VA): Mijnheer de minister, snus of zuigtabak was tot voor kort vooral populair in Zweden en Noorwegen, maar we merken dat het steeds populairder wordt bij jongeren in België, ondanks het verbod binnen de Europese Unie. Zo werden twee maanden geleden enkele leerlingen onwel na het gebruik van snus in een middelbare school in Rumst. Gezondheidsexperts waarschuwen voor de risico’s, zoals nicotineverslaving. Een zakje snus kan immers tot tien keer zoveel nicotine bevatten als een klassieke sigaret. Daarnaast zien we bij gebruikers ook veel letsels in de mond, zoals teruggetrokken en ontstoken tandvlees, infecties aan het slijmvlies en wondjes aan de lippen. 

Mijnheer de minister, ik heb enkele vragen omtrent het gebruik en de verspreiding van snus. Ten eerste, hebt u zicht op de verspreiding en populariteit hiervan bij jongeren? Zijn er recente gegevens beschikbaar over het gebruik van snus onder jongeren in België? Kunnen we vergelijken met een nulmeting? Ten tweede, in vergelijking met andere verslavende middelen, zoals e-sigaretten en alcohol, lijkt snus minder aandacht te krijgen in campagnes. Beschouwt u het tegengaan van het gebruik van zuigtabak als een prioriteit? Ten derde, is er voldoende controle en samenwerking met de douane en e-commerceplatforms om illegale verkoop tegen te gaan? Ten vierde, overweegt u strengere maatregelen om de import en de verkoop beter te controleren? Tot slot, wordt er samengewerkt met regionale overheden, onderwijsinstellingen en gezondheidsorganisaties om het gebruik van snus onder jongeren tegen te gaan?

Minister Frank Vandenbroucke: Mevrouw Peeters, ik wil eerst een aantal zaken verduidelijken. De term snus kan verwarrend zijn omdat die zowel gebruikt wordt voor zakjes met tabak als voor zakjes met nicotine, maar zonder tabak. Ook kan het verschil tussen die twee types niet altijd gemakkelijk worden vastgesteld. Voor beide types geldt een verbod om ze in België op de markt te brengen. Voor de klassieke snus met tabak geldt dit voor de volledige EU, met uitzondering van Zweden. Voor de nicotinezakjes zonder tabak geldt er geen geharmoniseerde wetgeving binnen de EU. 

Het nationale verbod is in werking getreden in juli 2023 voor de groothandel en in oktober 2023 voor de kleinhandel. Nederland en Frankrijk bereiden een gelijkaardig verbod voor. Over het gebruik van de klassieke snus zijn geen data beschikbaar binnen België. Omdat nicotinezakjes pas recent ontwikkeld zijn, zijn de data hiervoor ook eerder beperkt. De VAD heeft voor het eerst vragen over het gebruik van nicotinezakjes opgenomen in zijn recentste leerlingenbevraging voor het schooljaar 2022-2023. De VAD stelt vast dat het gebruik van nicotinezakjes een zeldzaam fenomeen is bij de bevraagde leerlingen (7 %). Daarbij komt regelmatig gebruik en dagelijks gebruik nog minder voor. Dat is uiterst zeldzaam, met respectievelijk 0,8 % en 0,3 %. Dat laatste lijkt erop te wijzen dat er eerder een soort van experimenteel gebruik is bij deze jongeren. Het Antigifcentrum houdt cijfers bij over het aantal meldingen die zij ontvangen over incidenten met nicotinezakjes. In 2022 ging het om 20 gevallen. In 2023 werden 23 gevallen geregistreerd. Tijdens de eerste helft van 2024 werden er 23 meldingen gemaakt. In de meerderheid van de gevallen gaat het om incidenten met minderjarigen. Het is mijn prioriteit om de bevolking, met name de jongeren, zo goed mogelijk te beschermen tegen verslaving aan tabak en nicotine. 

De doelstellingen in de interfederale strategie voor een rookvrije generatie zijn daarover zeer duidelijk. Mijn inspanningen focussen zich niet enkel op de klassieke tabaksproducten, maar ook op nicotineproducten zoals e-sigaretten en nicotinezakjes. Er is al een quasi EU-breed verbod op snus. België heeft daarenboven als eerste binnen de EU ook de nicotinezakjes verboden. Meer stringente maatregelen binnen mijn bevoegdheid zijn nu niet mogelijk. Opdat deze verboden nageleefd zouden worden, is handhaving wel een essentieel element en dus ook essentieel in mijn beleid. Ik zal nu antwoorden op uw derde en vierde vraag. De klassieke kleine tabakszakjes zijn niet echt populair in België en worden maar heel zelden aangetroffen. Dit jaar zijn 30 verkooppunten betrapt. Daarentegen zijn de kleine nicotinezakjes, ook wel nicotinepouches genoemd, sedert een aantal jaren populair bij jongeren, jongvolwassenen en sporters. Hoewel die producten dus midden 2023 verboden werden, zijn ze via illegale circuits toch te vinden. Zo worden ze bijvoorbeeld verkocht van onder de toonbank of via e-commerce, in dat laatste geval vaak door buitenlandse webshops. Dit jaar werden reeds 247 illegale verkooppunten betrapt, waarbij in totaal 16.900 nicotinezakjes uit de handel werden genomen. Controle gebeurt via de fysieke winkels, maar zeker ook op de onlinehandel. Daarvoor wordt inderdaad samengewerkt met de douane en ecommerceplatforms. Uiteraard zullen er pakketten door de mazen van het net glippen en zal de controle nooit sluitend zijn. Mijn diensten zijn zich hiervan bewust en organiseren dan ook op regelmatige tijdstippen specifieke controlecampagnes op sociale media of onlineverkoopkanalen.

Ten slotte, preventie is uiteraard cruciaal. De regionale overheden zijn dan ook vertegenwoordigd in de werkgroep die de implementatie van de interfederale strategie voor een rookvrije generatie opvolgt. Voor de concrete invulling van preventieacties rond snus verwijs ik graag naar mijn collega’s van de deelstaten.

Lotte Peeters (N-VA): Mijnheer de minister, bedankt voor uw toelichting en de antwoorden op mijn vragen. Het is inderdaad jammer om te vernemen dat 7 % toch in aanmerking komt, maar gelukkig blijkt het gebruik eerder zeldzaam te zijn onder onze jongeren. Gezien de gezondheids- en verslavingsrisico’s bij vooral minderjarigen zijn we tevreden te vernemen dat er wordt ingezet op nadere handhaving en controlecampagnes van uw diensten, waarvoor dank.